So’z Boyligi

Eng ko’p ishlatiladigan so’zlarni o’rganishdan boshlang.  So’z boyligi til bilishning asosiy ustunlaridan biridir.  Qancha ko’p so’z bilsangiz, gapirishingiz va yozishingiz shuncha ravon bo’ladi.  Ayniqsa Inglizchada so’z bilish deganda nafaqat ma’nosini balki yozilishini yodlab qolish kerak, chunki bu tilda juda ko’p so’zlar aytilgani kabi yozilmaydi.  Tarihdagi buyuk insonlar ichida, Einstein Amerikaga ilk kelgan paytida uning so’z boyligi atigi 350ta Inglizcha so’zdan iborat bo’lgan ekan, lekin shunga qaramasdan u juda ko’pchilik bilan suxbatlasha olgan va buyuk kashfiyotlar qilishga kirishgan.  Albatta yillar osha uning so’z boyligi ortib borganligi shubxasiz, lekin uning avvaliga bu qadar oz so’z bilan muloqot qila olganligining siri – uning Ingliz tilini o’rganishda avvalo eng muhim so’zlarni yod olganidadir.  Bu kabi so’zlarni o’z ichiga olgan lug’atlar ham anchagina, lekin siz bunaqasini topolmasangiz – katta lug’attan o’zingiz O’zbekchada eng ko’p qo’llanadigan so’zlarni tarjimasini bir daftarga yozib-o’rganib borishingiz maqsadga muvofiq. 

Eng ko’p qo’llanadigan so’zlarni o’z ichiga olgan lu’gatlarni Inglizchada “Frequency Dictionary” deyiladi.

Zamonaviy Texnikadan unumli foydalaning.  Biz Inglizchani o’rganayotgan paytta texnika hozirgichalik rivojlanmagan edi, shuning uchun ko’pgina so’zlarning talaffuzini unchalik to’gri chiqara olmas edik.  Hozirda so’zlarni talaffuz qilib beradigan electron lug’atlar va kompyuter programmalari ko’payib ketgan.  Gapiradigan lu’atlarni SMARTPHONE, ya’ni eng so’nggi uyali AQLLI telefonlarga ham o’rnatish mumkin.  Imkon bo’lsa shu texnikalardan foydalanilgan juda yaxshi foyda beradi.

So’z o’yinlarini bilasizmi?  So’z boyligini orttirishda turli so’z o’yinlaridan foydalanish juda foydali. 

Masalan, bitta uzun so’zning harflarini ishlatib yangi so’z tuzish mashqi.  Bu o’yinni musobaqa tariqasida ham o’tkazish mumkin. Ikki yoki undan ham ko’p ishtirokchlarga birorta uzunroq so’z va muhlat berilib, kim eng ko’p so’z topsa yutadi.  Bu o’yinning yana bir muhim sharti, topilgan so’zlarni manosini topgan odam bilishi kerak – yani shunaqa so’z ham bo’lsa kerak, degan narsaga o’rin yo’q.

Quyida bunga bir misol:

            INTERNATIONAL so’zining harflaridan foydalanib yangi so’zlar tuzib ko’ring (lug’atga qaramasdan).  Qani 30 ta soz’ topa olarmikansiz?!  Keyin men tuzib chiqqan ro’yxat bilan tanishib chiqing.

1. internal
2. intern
3. intent
4. inert
5. inertia
6. inn
7. inner
8. innate
9. national
10. nation
11. net
12. near
13. ear
14. neat
15. eat
16. ten
17. rational
18. ration
19. rat
20. rate
21. ate
22. tear
23. tire
24. NATO
25. ratio
26. tea
27. tent
28. late
29. tale
30. train
31. rain
32. lion
33. lean
34. lint
35. rent
36. trial
37. real
38. oil
39. anal
40. ant
41. art
42. arterial
43. tan
44. lane
45. line
46. linen
47. intentional
48. talent
49. lone
50. loan
51. tone
52. ton
53. treat
54. trait
55. rite
56. trio
57. rot
58. riot
59. lot
60. not
61. note
62. tote
63. tore
64. ore
65. tilt
66. tile
67. one
68. lore
69. toil
70. neon
71. trail
72. rail
73. ail
74. tail
75. tin
76. tint
77. lent
78. lit
79. liter
80. lantern
81. role
82. loin
83. tit
84. taint
85. nail
86. later
87. latent
88. loaner
89. toner
90. litter
91. tenant
92. latte
93. notate
94. rotate
95. train
96. rain
97. anti
98. teal
99. inter

100. tonal
101.  tart